Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach (TSR) to metoda terapeutyczna, która skupia się na budowaniu rozwiązań i szukaniu sposobów na przezwyciężanie trudności, zamiast koncentrować się na problemach. W tym artykule omówimy, dla kogo terapia skoncentrowana na rozwiązaniach może być skuteczna, jakie są opinie na temat tej metody, jakie techniki terapeutyczne są stosowane oraz jak wygląda szkolenie terapeutów w tej dziedzinie.
Czym jest Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach?
Terapia Skoncentrowana na Rozwiązaniach (TSR) to metoda psychoterapeutyczna, która pojawiła się w Stanach Zjednoczonych w latach 70. XX wieku. Jej głównymi twórcami byli Steve de Shazer oraz Insoo Kim Berg. W Polsce TSR jest obecna od 1990 roku i jest wykładana na wielu uczelniach wyższych. Cechuje ją skoncentrowanie na poszukiwaniu rozwiązań zamiast analizie problemów, a klient traktowany jest jako ekspert w swoim procesie terapeutycznym. W TSR istotne jest wykorzystywanie zasobów i mocnych stron klienta, budowanie jego samoświadomości, motywacji i celów oraz unikanie bezpośredniej konfrontacji. W praktyce wykorzystuje się wiele technik, w tym skalowanie, pytania o wyjątki, pytania o cud czy rozmowę wolną od problemów. Ważne jest też zrozumienie i zastosowanie trzech rodzajów relacji terapeutycznych: relacji goszczenia, narzekania i współpracy.
Za pomocą TSR, pacjenci uczą się skupiać na rozwiązaniach, zamiast analizować przyczyny swoich problemów.
Kluczowe cechy TSR:
- Orientacja na przyszłość: W przeciwieństwie do wielu innych form terapii, TSR koncentruje się przede wszystkim na tym, co pacjent chce osiągnąć w przyszłości, zamiast analizować przeszłe zdarzenia.
- Krótkoterminowość: Sesje TSR są zazwyczaj krótsze i bardziej intensywne, co pozwala na szybsze osiągnięcie pozytywnych zmian.
- Współpraca: Terapeuta i pacjent współpracują, by ustalić cele terapii i wspólnie pracują nad ich osiągnięciem.
Korzyści z TSR:
- Skupienie na rozwiązaniach: TSR pomaga pacjentom skoncentrować się na tym, co można zrobić, by poprawić swoje życie, zamiast koncentrować się na tym, co poszło nie tak.
- Elastyczność: TSR jest odpowiednia dla wielu różnych problemów i sytuacji, od problemów w związku po kwestie zawodowe.
- Pozytywne podejście: TSR promuje pozytywne myślenie i zachęca pacjentów do aktywnego poszukiwania rozwiązań.
Techniki stosowane w terapii TSR
Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach opiera się na szeregu technik terapeutycznych, które pomagają pacjentom skupić się na rozwiązaniach, a nie na problemach. Niektóre z tych technik to:
- Skalowanie: Technika ta polega na poproszeniu pacjenta o ocenienie na skali od 1 do 10, jak dobrze radzi sobie z danym problemem. Następnie terapeuta zachęca pacjenta do znalezienia sposobów na zwiększenie tej oceny.
- Wyjątki: Ta technika polega na poszukiwaniu wyjątkowych sytuacji, kiedy problem nie występuje lub jest znacznie mniejszy niż zwykle. Na podstawie tych sytuacji pacjent i terapeuta mogą wspólnie opracować sposoby na wykorzystanie tych wyjątków do rozwiązania problemu.
- Pytania skalujące: Technika ta polega na zadawaniu pacjentowi pytań, które pomagają mu skupić się na pozytywnych aspektach jego życia i sytuacji, a nie na problemach. Przykładowe pytania to: „Jakie rzeczy są dla ciebie ważne w życiu?”, „Jakie osiągnięcia zaliczasz do swoich największych sukcesów?”, „Jakie małe kroki możesz podjąć, aby zmienić sytuację?”.
- Zmiana języka: Ta technika polega na zmianie sposobu mówienia o problemie, aby skupić się na rozwiązaniach, a nie na jego negatywnych aspektach. Na przykład zamiast mówić „Nie potrafię radzić sobie z moją pracą”, można powiedzieć „Potrzebuję więcej umiejętności, aby lepiej radzić sobie w pracy”.
Rola terapeuty w TSR
W Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach (TSR), tradycyjne role terapeuty są przemodelowywane. W wielu klasycznych formach terapii, terapeuta jest ekspertem, który diagnozuje i prowadzi proces leczenia. W TSR, podejście jest nieco odmienne. Terapeuta bardziej przypomina konsultanta lub partnera w podróży klienta do rozwiązania jego problemów.
Terapeuta jako konsultant i partner
Tradycyjnie, w wielu formach terapii, terapeuta odgrywa rolę eksperta, który analizuje, interpretuje i kieruje procesem leczenia. W TSR, ta rola jest inna. Terapeuta staje się konsultantem, który współpracuje z klientem, pomagając mu zidentyfikować i wykorzystać własne zasoby w celu rozwiązania problemów.
To nie oznacza, że terapeuta jest bierny. Wręcz przeciwnie, aktywnie słucha, zadaje pytania i współpracuje z klientem, ale czyni to w sposób, który pozwala klientowi poczuć się bardziej zaangażowanym w proces terapeutyczny. Taka współpraca sprzyja poczuciu autonomii i odpowiedzialności klienta za własny proces zmiany.
Znaczenie pytań w procesie terapeutycznym
Pytania są kluczowym elementem TSR. Dobre pytania mogą pomóc klientowi zobaczyć sytuację w nowym świetle, zidentyfikować swoje mocne strony, a także rozpoznać momenty, kiedy problem nie występuje lub jest mniej intensywny. Przykładowe pytania, które terapeuta może zadać to: „Czy były momenty w ubiegłym tygodniu, kiedy czułeś się lepiej?”, „Jak sobie radziłeś w przeszłości z podobnymi problemami?”.
Unikanie interpretacji i konfrontacji
Jednym z kluczowych założeń TSR jest unikanie interpretacji czy konfrontacji. Zamiast tego terapeuta skupia się na tym, co klient mówi, i stara się nie nakładać własnych interpretacji czy przekonań na jego doświadczenie.
W tradycyjnych formach terapii, konfrontacja i interpretacja mogą być używane do wyzwanie klienta do zastanowienia się nad swoim zachowaniem lub myśleniem. W TSR, terapeuta unika tego, ponieważ uważa się, że to klient jest ekspertem w zakresie swojego życia i to on wie najlepiej, jakie rozwiązania będą dla niego odpowiednie.
To nie oznacza, że terapeuta nie daje żadnej informacji zwrotnej czy wsparcia. Jednak zamiast kierować czy interpretować doświadczenia klienta, terapeuta w TSR skupia się na zadawaniu pytań i słuchaniu, pomagając klientowi dojść do własnych wniosków.
Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach to podejście terapeutyczne, które skupia się na poszukiwaniu rozwiązań, a nie na problemach. Jest to skuteczna metoda terapeutyczna dla wielu osób, zwłaszcza dla tych, którzy czują się zablokowani w swoim życiu i potrzebują wsparcia w znalezieniu sposobów na rozwiązanie swoich problemów.