Progesteron to żeński hormon steroidowy, który pełni ważną rolę w regulacji cyklu menstruacyjnego i ciąży. Wytwarzany jest przez ciałko żółte w jajnikach oraz przez łożysko podczas ciąży. Jego działanie obejmuje m.in. przygotowanie błony śluzowej macicy do przyjęcia zapłodnionej komórki jajowej oraz utrzymanie ciąży.
Co to jest progesteron?
Progesteron to żeński hormon płciowy, który pełni ważną rolę w regulacji cyklu menstruacyjnego i ciąży. Jego głównym źródłem są ciałka żółte w jajnikach oraz łożysko w czasie ciąży. Progesteron wpływa na gęstość śluzu szyjkowego, który pomaga kontrolować ruchliwość plemników, co wpływa także na zdolność do zajścia w ciążę. Ponadto, progesteron jest niezbędny podczas ciąży, ponieważ pomaga utrzymać błonę śluzową macicy w stanie, który jest korzystny dla rozwijającego się płodu. Progesteron wpływa również na układ nerwowy i może wpływać na samopoczucie i nastrój, wywołując uczucie zmęczenia, senności, a nawet depresję u niektórych kobiet.
Jak i gdzie powstaje progesteron?
Progesteron powstaje w ciałkach żółtych jajników u kobiet, które nie są w ciąży. Po owulacji, gdy pęknięte pęcherzyki jajnikowe przekształcają się w ciałka żółte, komórki w ciałkach żółtych wytwarzają progesteron.
W ciąży progesteron jest wytwarzany przez łożysko. W pierwszych tygodniach ciąży, zarodek wytwarza hormon gonadotropinę kosmówkową (hCG), która stymuluje łożysko do produkcji progesteronu, aż do momentu, gdy łożysko samo zaczyna produkować wystarczającą ilość hormonu. Poziom progesteronu w organizmie kobiety zmienia się w ciągu cyklu menstruacyjnego. Najwyższe stężenie progesteronu występuje zwykle w drugiej połowie cyklu, gdy ciałko żółte produkuje dużą ilość tego hormonu. Jeśli nie dochodzi do zapłodnienia i implantacji zarodka, poziom progesteronu spada, co prowadzi do złuszczania błony śluzowej macicy i krwawienia menstruacyjnego. W przypadku kobiet stosujących hormonalne metody antykoncepcyjne, progesteron może być dostarczany z zewnątrz w postaci tabletek, plastra, zastrzyków lub implantów.
Jakie funkcje pełni progesteron?
Progesteron pełni wiele ważnych funkcji w organizmie kobiety. Oto niektóre z nich:
- Utrzymanie ciąży
- Kontrola cyklu menstruacyjnego:
- Wzmacnianie kości
- Regulacja gospodarki tłuszczowej
- Wpływ na nastrój i samopoczucie
- Regulacja ciśnienia krwi
- Wpływ na libido
- Wpływ na funkcję tarczycy
- Ochrona przed rakiem piersi
Oznaczenie poziomu progesteronu – kiedy go wykonać?
Lekarz może zlecić oznaczenie poziomu progesteronu w różnych sytuacjach klinicznych, zależnie od objawów pacjentki i celu badania. Oto niektóre z najczęstszych powodów, dla których warto zbadać poziom progesteronu:
- Monitorowanie ciąży: W przypadku kobiet w ciąży, lekarz może zlecić oznaczenie poziomu progesteronu, aby ocenić, czy poziom hormonu jest wystarczający do utrzymania ciąży.
- Diagnostyka zaburzeń cyklu menstruacyjnego: Lekarz może zlecić oznaczenie poziomu progesteronu, aby pomóc w ustaleniu przyczyny zaburzeń cyklu menstruacyjnego, takich jak nieregularne cykle, zbyt krótki lub zbyt długi okres między miesiączkami.
- Diagnostyka niepłodności: Oznaczenie poziomu progesteronu może pomóc w diagnozowaniu niepłodności, zwłaszcza u kobiet, które nie owulują regularnie lub w ogóle.
- Diagnostyka zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS): Lekarz może zlecić oznaczenie poziomu progesteronu w celu diagnozy PMS lub innych zaburzeń nastroju związanych z cyklem menstruacyjnym. [efn_note]American Society for Reproductive Medicine. (2018). Progesterone supplementation during the luteal phase and in early pregnancy in the treatment of infertility: an educational bulletin.[/efn_note]
- Ocena funkcji ciałka żółtego: Lekarz może zlecić oznaczenie poziomu progesteronu, aby ocenić funkcję ciałka żółtego jajnika u kobiet, które doświadczają nieregularnych lub brakujących miesiączek.
- Diagnostyka chorób tarczycy: Lekarz może zlecić oznaczenie poziomu progesteronu, aby pomóc w diagnozowaniu chorób tarczycy, ponieważ niektóre zaburzenia tarczycy mogą wpłynąć na poziom progesteronu.
Oznaczenie poziomu progesteronu jest przeprowadzane z krwi, zwykle w określonych dniach cyklu menstruacyjnego, w zależności od celu badania.
Wysoki i niski poziom progesteronu
Wysoki lub niski poziom progesteronu może wskazywać na różne problemy zdrowotne. Oto niektóre z nich:
Wysoki poziom progesteronu:
- Gruczolak ciałka żółtego: Wysoki poziom progesteronu może być wynikiem gruczolaka ciałka żółtego, łagodnego guza jajnika, który powstaje, gdy ciało żółte produkuje zbyt wiele progesteronu.
- Ciąża mnoga: Wysoki poziom progesteronu jest częstym objawem ciąży mnogiej.
- Ciąża pozamaciczna: Wysoki poziom progesteronu może być również objawem ciąży pozamacicznej.
Niski poziom progesteronu:
- Zaburzenia owulacji: Niski poziom progesteronu może być wynikiem zaburzeń owulacji, co oznacza, że organizm kobiety nie produkuje wystarczającej ilości progesteronu po owulacji.
- Zespół policystycznych jajników (PCOS): Kobiety z PCOS mogą mieć niski poziom progesteronu, co prowadzi do zaburzeń menstruacyjnych i trudności w zajściu w ciążę.
- Zaburzenia ciąży: Niski poziom progesteronu może również prowadzić do poronienia lub porodu przedwczesnego.
Leczenie zależy od przyczyny wysokiego lub niskiego poziomu progesteronu i może obejmować stosowanie hormonów lub innych metod leczenia. W każdym przypadku ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem, który może pomóc w ustaleniu przyczyny niskiego lub wysokiego poziomu progesteronu i zaproponować odpowiednie leczenie.
Jakie są normy progesteronu?
Normy poziomu progesteronu mogą się różnić w zależności od laboratorium i jednostki miary używanej do badania. Poniżej przedstawiamy orientacyjne wartości referencyjne dla poziomu progesteronu w surowicy krwi u kobiet w różnych fazach cyklu menstruacyjnego:
- Faza folikularna (dni 1-14 cyklu): 0,2-1,4 ng/mL (0,64-4,45 nmol/L)
- Faza owulacyjna (dni 14-15 cyklu): 0,8-3,0 ng/mL (2,56-9,54 nmol/L)
- Faza lutealna (dni 15-28 cyklu): 4,1-28,9 ng/mL (13,07-91,83 nmol/L)
- W ciąży:
- Pierwszy trymestr (do 14 tygodnia): 11,2-90,0 ng/mL (35,56-285,66 nmol/L)
- Drugi trymestr (14-28 tydzień): 25,6-89,4 ng/mL (81,32-283,50 nmol/L)
- Trzeci trymestr (powyżej 28 tygodnia): 48,4-422,5 ng/mL (153,86-1340,58 nmol/L)
Warto zauważyć, że poziom progesteronu może różnić się u różnych kobiet i w zależności od indywidualnych cech organizmu, takich jak wiek, masa ciała, stan zdrowia, styl życia i innych czynników. Dlatego też zawsze należy omówić wyniki badań z lekarzem, który oceni wynik pod kątem indywidualnej sytuacji pacjentki.
Progesteron u mężczyzn
Mężczyźni również produkują progesteron, chociaż w mniejszych ilościach niż kobiety. Progesteron jest produkowany przez jądra, nadnercza i tkanki tłuszczowe u mężczyzn.Funkcje progesteronu u mężczyzn nie są tak dobrze poznane jak u kobiet. Wiadomo, że progesteron pełni pewną rolę w produkcji testosteronu i jest prekursorem innych hormonów, takich jak kortyzol. Może również wpływać na funkcjonowanie układu nerwowego.
U mężczyzn, wysoki poziom progesteronu może być związany z nieprawidłowościami w układzie rozrodczym, takimi jak guzy jąder lub nadnerczy. Niski poziom progesteronu u mężczyzn nie jest uważany za problemy zdrowotne, chyba że jest to wynikiem zaburzeń hormonalnych, takich jak niedoczynność tarczycy lub choroby nadnerczy. Jeśli u mężczyzny występują nieprawidłowości w układzie rozrodczym lub problemy hormonalne, lekarz może zlecić badanie poziomu progesteronu, aby pomóc zdiagnozować problem i zaproponować odpowiednie leczenie.
