Konflikt serologiczny jest dosyć znanym pojęciem, jednak dotyczy on kobiet w ciąży. Przyczyną konfliktu serologicznego jest grupa krwi, a konkretniej kiedy partner ( ojciec dziecka ) posiada grupę RH+, a matka RH -. Aby uniknąć problemów wynikających z niezgodności serologicznej, należy przeprowadzić badania które mogą zminimalizować ryzyko powikłań.
Konflikt serologiczny – co to jest?
Konflikt serologiczny może wystąpić, gdy krew dziecka RH+, ma kontakt z krwią matki RH-. Do takiego kontaktu dochodzi najczęściej dopiero podczas porodu. W momencie kontaktu grupy krwi dodatniej, z grupą krwi ujemną, dochodzi do procesu immunizacji.
Immunizacja, jest to proces w którym organizm kobiety, zaczyna nadmierną produkcję przeciwciał, które są bardzo groźne dla płodu. Immunizacja, może być odpowiedzialna za chorobę hemolityczną u noworodka.
Konflikt serologiczny a różne grupy krwi partnerów
Jak wiemy, każdy z nas ma swoją indywidualną grupę krwi, a dokładniej mowa tu o grupie A, B, AB, oraz 0. Dodatkowo powyższe grupy krwi, mogą być dodatnie (+) lub ujemne (-). Zdecydowana większość ludzi posiada grupę krwi z czynnikiem dodatnim (+). Statystyki mówią jasno, iż kobiety w ciąży w 85%, posiadają czynnik RH+, co daje duże szanse na brak konfliktu serologicznego.
Bardzo istotną kwestią jest fakt, iż posiadanie odmiennych czynników krwi z partnerem nie zawsze oznacza, że wystąpi niezgodność serologiczna. O konflikcie serologicznym możemy mówić tylko w sytuacji, kiedy dziecko przejmuje czynnik RH+ po ojcu. Jeżeli RH dziecko dziedziczy po matce, nie ma mowy o konflikcie. Jak już wyżej wspomniano, konflikt serologiczny występuje w momencie kontaktu krwi, ale tylko w przypadku gdy kobieta posiada RH-.
Konflikt serologiczny – tabela
Grupa krwi matki | Grupa krwi ojca | Grupa krwi dziecka |
RH+ | RH+ | RH+ |
RH- | RH- | RH- |
RH – | RH + | Po matce dziedziczy RH- brak konfliktu |
RH- | RH+ | Po ojcu RH + powstaje konflikt serologiczny |
RH+ | RH- | Po matce dziedziczy RH+ brak konfliktu |
RH+ | RH- | Po ojcu dziedziczy RH – brak konfliktu |
Pierwsza ciąża a konflikt serologiczny
W pierwszej ciąży, bardzo rzadko występuje konflikt serologiczny. Jest to spowodowane tym, iż organizm matki, nie miał „okazji” wytworzyć pierwszych przeciwciał. Oczywiście wyjątkiem jest sytuacja, w której dochodzi do bezpośredniego kontaktu krwi matki, z krwią dziecka. Dlatego bardzo ważna kwestią jest, prawidłowy przebieg ciąży, oraz szczególne nadzorowanie porodu.
Immunizacja może wystąpić w pierwszej ciąży w sytuacjach takich jak:
- Poronienie
- Ciąży pozamacicznej
- Krwawień niezgodnej transfuzji krwi
- Zabiegów wewnątrzmacicznych
Warto również wspomnieć, iż krew płodu przedostaje się do krwioobiegu matki podczas:
- Odklejenia łożyska
- Cesarskiego cięcia
- Badań prenatalnych
- Porodu operacyjnego np. z użyciem kleszczy
Rodzaje konfliktu serologicznego
Wyróżniamy aż 3 rodzaje konfliktu serologicznego. Każdy z nich cechuj się innymi objawami,
- Żółtaczka hemolityczna o ciężkim przebiegu – Rzadko występująca odmiana konfliktu serologicznego. Najważniejszą czynnością podczas tej odmiany, jest kontrolowanie stężenia bilirubiny we krwi. W przypadku przekroczenia stężenia może dojść nawet do uszkodzenia mózgu dziecka.
- Obrzęk płodu – najcięższy rodzaj konfliktu serologicznego, który może doprowadzić do śmierci dziecka wewnątrz macicy. Charakteryzuje się obrzękiem skóry oraz tkanki podskórnej, zdarzają się przypadki wystąpienia wybroczyn. Uogólniony obrzęk płodu, dzięki wysokiej profilaktyce i zapobieganiu występuje coraz rzadziej.
- Anemia w stopniu ciężkim – często występująca forma konfliktu serologicznego, która uznawana jest za najłagodniejszą. Charakterystycznym objawem jest bladość , powiększenie śledziony oraz wątroby. Mogą również wystąpić problemy z oddychaniem – duszności, sapanie.
Jak prawidłowo rozpoznać konflikt serologiczny?
Najważniejszym badaniem w przypadku wykluczenia, bądź potwierdzenia ewentualnego konfliktu serologicznego jest oznaczenie grupy krwi, czynnika RH, oraz poziomu przeciwciał. Kobiety z czynnikiem RH ujemnym, w 28 tygodniu ciąży powinny mieć powtórzone badanie przeciwciał, aby móc stwierdzić wystąpienie serokonwersji – czyli pojawienia się przeciwciał u matki. Takie badania powinny się odbywać co 4 tygodnie, a dokładniej w 28,32,36 tygodniu ciąży, aby stale kontrolować poziom przeciwciał. W przypadku wystąpienia dużej ilości przeciwciał, konieczne jest wykonanie badań inwazyjnych. Do takich badań zalicza się :
- Aminopunkcję – badanie polega na pobraniu próbki płynu owodniowego – ok 20 ml, w celu dokładnej diagnostyki chorób metabolicznych i genetycznych. Podczas takiego badania ocenić można stężenie poziomu bilirubiny w pobranym płynie.
- Kordocentazę – jedne z najdokładniejszych badań, które wykonuje się pobierając krew pępowinową. Następnie krew zostaje analizowana, określając kariotyp, grupę krwi dziecka, leukocyty oraz DNA dziecka.
Oczywiście oprócz badań krwi oraz przeciwciał, należy regularnie wykonywać badanie USG. Podczas takiego badania można również wykluczyć objawy konfliktu serologicznego. W przypadku pojawienia się pierwszych symptomów niezgodności serologicznej, lekarz może podjąć odpowiednie kroki aby zminimalizować ryzyko ciężkich odmian konfliktu.
Profilaktyka i leczenie
Konflikt serologiczny leczy się zbijając wysoki poziom bilirubiny, która powstaje w wyniku niszczenia erytrocytów. Kolejną czynnością jest wyeliminowanie przeciwciał, oraz wyrównanie parametrów morfologicznych. Zaleca się także podanie krwinek czerwonych, który są obojętne na matczyne przeciwciała.
Jeżeli zdiagnozowano konflikt serologiczny we wczesnej fazie ciąży, najczęstszą metodą leczenia jest wewnątrzmaciczne przetaczanie krwi. Takie leczenie trwa aż do chwili, w której maluch osiąga zdolność do życia poza łonem matki. Najczęściej skutkuje to wywołaniem porodu naturalnego, oraz dalszym leczeniem noworodka.
Kobieta w ciągu 72 godzin po porodzie, dostaje immunoglobinę ANTY-D, która odpowiada za zniszczenie krwinek płodu RH+, które przedostały się do krwioobiegu matki. Immunoglobina jest również podawana między 28 a 34 tygodniem ciąży.
Konflikt serologiczny do niedawna był bardzo poważnym problemem, który często prowadził do śmierci dziecka. W dzisiejszych czasach, medycyna jest tak szeroko rozwinięta, iż pozwala bardzo skutecznie walczyć z konsekwencjami konfliktu serologicznego. Zdecydowana większość przypadków konfliktu serologicznego jest poprawnie diagnozowana i poddawana skutecznej immunoprofilaktyce.